Etapy działań

I. Początek realizacji projektu

Realizację projektu rozpoczęliśmy od czynności przygotowawczych. W ich ramach przeprowadzono dwa postępowania przetargowe:

1. Zakup aparatury do oceny postawy ciała i stóp techniką Moire`a
2. Zakup systemu analizy ruchu BTS SMART.

Jednocześnie na stronach poznańskiego ODN oraz AWF Poznań (przez co udało się dotrzeć do dyrektorów wielu szkół podstawowych) ogłoszono konkurs dla szkół miasta Poznań, miast gminnych oraz wsi województwa Wielkopolskiego, które chciałyby wziąć udział w projekcie.

Ogółem gotowość udziału w projekcie zgłosiło siedemnaścieszkół z czego ostatecznie zakwalifikowano sześć: dwie z miasta Poznań: SP nr 6 oraz International School of Poznan, jedną z miast gminnych – SP nr 2 w Luboniu oraz trzy szkoły wiejskie w: Skórzewie, Dopiewie i Więckowicach. Ogółem akces zgłosiło ponad 500 rodziców dzieci w wieku 9 – 11 lat.

Wszyscy rodzice dzieci w wybranej grupie wiekowej otrzymali do wypełnienia deklaracje udziału dziecka w projekcie i tylko na podstawie podpisanej zgody dziecko mogło brać udział w projekcie.

Drugim nurtem działań było przygotowanie zespołu badawczego, który objął jedenastu pracowników naukowo – dydaktycznych i dydaktycznych Zakładu Kinezyterapii Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu oraz pomocniczo pięciu studentów (magistrantów kierownika projektu).

II.Diagnostyka

Przystąpiono do realizacji pierwszej części – diagnostycznej. Dokonano oceny: postawy ciała metodami obiektywnymi – wykorzystano urządzenie MORA4G, ukształtowania stóp (CQ-ST), statycznej (CQ-STAB) i dynamicznej (Delos Postura System) równowagi ciała oraz u części dzieci dokonano analizy chodu (BTS –SMART – D). Badaniami objęto ogółem 519 dzieci, w tym 108 z miasta Poznań, 184 z miasta Luboń oraz 227 ze wsi: Skórzewo, Dopiewo, Więckowice. Pierwsze badania wykonane zostały przed rozpoczęciem postępowania korekcyjnego i profilaktycznego (zakończone w marcu 2010r).

Zastosowane urządzenia/metody diagnostyczne:

1.MORA4G

Urządzenie służy do oceny parametrów postawy ciała. Wykorzystuje załamanie prążków mory, dzięki czemu dokonując analizy topografii powierzchniowej ocenia zarówno kształt kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej, jak i stopnie nachylenia, rotacji tułowia oraz wskaźnik symetrii, bądź asymetrii tułowia na podstawie indeksu POTSI. Ocena ma charakter kompleksowy (trójpłaszczyznowy). Do badania dziecko było rozebrane do bielizny (stało za parawanem) tak, by widoczny był początek szpary pośladkowej. U każdego dziecka rysowano na plecach (kredką do oczu przebadaną dermatologicznie) usytuowanie poszczególnych wyrostków kolczystych od C7 do S1 oraz zaznaczano wyrostki barkowe łopatek, dolne kąty łopatek oraz kolce biodrowe tylne górne. Następnie dziecko było ustawiane tyłem do urządzenia tak, by linia miednicy była równoległa do prążków mory nałożonych na ciało. W tej pozycji wykonywano 30 zdjęć, z których co piąte poddawane było analizie. Badanie ma charakter nieinwazyjny i nie wpływa negatywnie na stan zdrowia dziecka.

 {gallery}e1{/gallery}

2.CQ-ST

Do oceny stóp wykorzystane zostało urządzenie do komputerowej oceny stóp CQ-ST. Każdorazowo badanie obejmowało ocenę ukształtowania podeszwowej strony stóp w dwóch warunkach: obciążenia (stojąc) i odciążenia (siedząc). Oceniając stopy badanego dziecka w warunkach obciążenia proszono dziecko, by stanęło na podoskopie starając się obciążyć obie stopy równomiernie. Po przyjęciu przez dziecko zadanej pozycji wykonywano serię zdjęć. Następnie badający ustawiał za dzieckiem odpowiedniej wysokości krzesło i dziecko zostało poproszone o przyjęcie pozycji siedzącej na krześle (bez zmiany ustawienia stóp). Dziecko było przesuwane na krześle przez badającego tak, by stawy biodrowe, kolanowe oraz skokowe ustawione były pod kątem 90⁰. Ponownie wykonano serię zdjęć poddawanych następnie obróbce zgodnie z metodyką opracowania plantokonturogramu metodą wg Wejsfloga. Na podstawie różnicy, bądź jej braku, uzyskanych wyników badań w obu warunkach badania podzielono dzieci na posiadające stopę wydolną, niewydolną, bardzo niewydolną oraz płaską strukturalnie.

  {gallery}e2{/gallery}

 3.CQ-STAB

Dwuplatformowa platforma do oceny równowagi w warunkach statyki służy do oceny balansu ciała przy zachowaniu stabilnego podłoża. Badanie wykonywano w dwóch warunkach: o oczach otwartych i o oczach zamkniętych. Dziecko stawało na platformie (prawa kończyna dolna na prawej, lewa na lewej), zostało poproszone, by patrzyło przed siebie i pozostało przez 30 sekund w tej pozycji. W badaniu o oczach zamkniętych procedura wyglądała tak samo, jedynie po przyjęciu wskazanej pozycji (również głowy) dziecko proszone było o zamknięcie oczu lub zakładano mu opaskę na oczy. Badanie wykonywane było 2- lub 3-krotnie. Pomiędzy każdym badaniem zachowywano dwuminutową przerwę. Na podstawie uzyskanych wyników można określić między innymi długość ścieżki oraz pole zakreślane przez centralny punkt nacisku stóp (COP) na platformy. Zmieniane warunki badania pośrednio odpowiadają na pytanie czy kontrola proprioceptywna (bazująca na czuciu głębokim) jest zachowana czy też nie.

  {gallery}e3{/gallery}

 4.Delos Postural System

System do oceny stabilności posturalnej w warunkach dynamicznych (na ruchomej platformie). Badania wykonywane były wg tych samych zasad, które obowiązywały w badaniu na platformie statycznej. Analizowano zachowanie się platformy oraz akcelerometru umieszczonego na klatce piersiowej, dzięki czemu można określić zachowanie się tułowia podczas próby utrzymania równowagi na niestabilnym podłożu. 

   {gallery}e4{/gallery}

Ogółem cykl badań objął 516 dzieci, w tym 264 dziewczynki i

5.BTS – SMART - D

W związku z faktem, iż sprzęt jest bardzo drogi i czuły na wpływ warunków zewnętrznych oraz potrzebę dużej przestrzeni do jego rozstawienia badaniom z wykorzystaniem tego sprzętu poddano tylko część dzieci, które mogły dojechać na teren Uczelni.

W badaniach wykorzystano protokoły do oceny statycznej oraz dynamicznej. W badaniu statycznym oceniano następujące parametry:

a) zgięcie: maksymalne przemieszczenie się kręgów C₂, C₇, TH₃, TH₆, TH₉, TH₁₂,L₃, S₁ względem S₃ w płaszczyznach czołowej, strzałkowej i poprzecznej;

b) wyprost: maksymalne przemieszczenie się kręgów C₂, C₇, TH₃, TH₆, TH₉, TH₁₂,L₃, S₁ względem S₃ w płaszczyznach czołowej, strzałkowej i poprzecznej;

c) skłon boczny (oddzielnie w lewo i w prawo): maksymalne odchylenie się kręgów C₂, C₇, TH₃, TH₆, TH₉, TH₁₂,L₃, S₁ względem S₃ w płaszczyznach czołowej i strzałkowej;

d) rotacja (oddzielnie w lewo i w prawo): maksymalne odchylenie się kręgów C₂, C₇, TH₃, TH₆, TH₉, TH₁₂,L₃, S₁ względem S₃ w płaszczyznach czołowej i strzałkowej;

Badanie dynamiczne obejmowało analizę chodu – raport kliniczny obejmuje następujące parametry:

- czasowe – faza podporu prawej i lewej kończyny dolnej (% i s), faza wymachu prawej i lewej kończyny dolnej (% i s), faza podwójnego podporu (%), czas trwania kroku (s), rytm chodu (krok/min);

- parametry przebytej drogi – długość kroku prawej i lewej kończyny dolnej (m), prędkość chodu prawej i lewej kończyny dolnej (m/s), prędkość wychylenia prawej i lewej kończyny dolnej (m/s), szerokość kroku (m) oraz średnia prędkość chodu (m/s).

- kinematyka: parametry miednicy w zakresie jej nachylenia w płaszczyznach czołowej i strzałkowej oraz rotacji w płaszczyźnie poprzecznej. Parametry stawów biodrowego, kolanowego, skokowego. Wszystkie parametry zostały zanalizowane w funkcji poszczególnych faz cyklu chodu (zależnie od wartości procentowej cyklu) dla każdej kończyny dolnej oddzielnie. Następnie określone zostały średnie wartości kątowe w cyklu chodu dla wymienionych wyżej parametrów porównujące prawą i lewą kończynę dolną.

- moment siły oraz moc określono dla stawów biodrowego, kolanowego oraz skokowego prawego i lewego oraz porównano średnie powyższych parametrów dla obu kończyn dolnych

- siły reakcji podłoża – określono je w poszczególnych fazach cyklu chodu i obejmowały siły przednio – tylne, przyśrodkowo – boczne oraz pionowe.

   {gallery}e5{/gallery}

  Ogółem cykl badań objął 516 dzieci, w tym 264 dziewczynki i 252 chłopców w wieku 9 – 12 lat (kalendarzowo wg rocznika 12 – latków było 80, co wiązało się z różnicą czasową  między składaniem przez rodziców deklaracji a terminem badań).

Wśród badanych:

- 108 mieszkało i uczyło się w Poznaniu (w tym 57 dziewczynek i 51 chłopców; wiek 9 – 11 lat).

- z miast gminnych badaniami objęto 183 dzieci (w tym odpowiednio: 93 i 90; przedział wiekowy 9 – 12 lat, 12 – latków: 33).

- dzieci wiejskie stanowiły grupę 225 dzieci (w tym odpowiednio: 114 i 111; przedział wiekowy 9 – 12 lat, 12 – latków było 47).

III.Przygotowanie programu oraz osób prowadzących

 Kolejne działania obejmowały: przygotowanie programu postępowania korekcyjnego dla dzieci dotkniętych zaburzeniami, szkolenie kadry prowadzącej postępowanie, edukację dzieci i rodziców w zakresie profilaktyki i leczenia zaburzeń/dysfunkcji narządu ruchu i kontroli postawy ciała, postępowanie korekcyjne. Ponadto nauczyciele, którzy zostali dodatkowo przeszkoleni w zakresie prowadzenia działań korekcyjno – profilaktycznych, wdrażali zasady kształtowania u dzieci nawyków przyjmowania dobrej postawy ciała, prawidłowego obciążania kończyn dolnych i stóp  podczas prowadzonych przez siebie lekcji wychowania fizycznego.

IV.Kwalifikacja dzieci do działań profilaktycznych i korekcyjnych

Do działań profilaktycznych w zasadzie kwalifikowały się wszystkie badane dzieci, jednakże ze względu na środki planowane na całość działań dokonaliśmy swego rodzaju podziału.

Do typowych zajęć profilaktycznych zakwalifikowane zostały dzieci, u których stwierdzono na podstawie oceny za pomocą urządzenia MORA4G znaczne zaburzenie symetrii tułowia (na podstawie wartości wskaźnika POTSI) bez współistniejących wad kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej oraz prawidłowo ustawionym kręgosłupem w płaszczyźnie czołowej oraz u dzieci z otyłością i zaburzeniem funkcji stóp. Grupa liczyła 58 dzieci.

Do działań korekcyjnych zakwalifikowano 251 dzieci, u których występowały zaburzenia ustawienia kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej, strzałkowej i/lub nieprawidłowy wskaźnik POTSI oraz wyraźne nieprawidłowości w ukształtowaniu stóp.

Dzieci ćwiczyły w 30 grupach zorganizowanych adekwatnie do występujących zaburzeń.

Zakupiono i przekazano szkołom trenery równowagi oraz taśmy Thera – band niezbędne do prowadzenia zajęć korekcyjnych.

V.Ordynacja prowadzonych zajęć korekcyjnych:

Program obejmował zajęcia dwa razy w tygodniu po jednej godzinie lekcyjnej.

Grupy zostały stworzone na podstawie analizy występujących zaburzeń, by jak najmniej łączyć różne wady. Jedynie w sytuacjach, gdy plan lekcji dzieci uniemożliwiałby takie rozwiązanie dzieci dobierane do grup były tak, by ich zaburzenia były jak najbardziej zbliżone.    

VI. Kolejne działania:

W listopadzie 2010 roku przeprowadzono dodatkową diagnostykę postawy ciała i określenie charakterystyki zaburzeń w obrębie stóp w celu dokonania ewentualnych korekt programu korekcyjnego.

W czerwcu 2011 roku dokonano po raz ostatni diagnostyki postawy i balansu ciała dzieci biorących udział w projekcie (zarówno objętych postępowaniem profilaktyczno – korekcyjnym, jak i nie zakwalifikowanych do ćwiczeń).

Uzyskane wyniki badań są w trakcie szczegółowej analizy w celu udoskonalenia (jeśli będzie to konieczne) programu postępowania i rozpoczęcia działań mających na celu włączenie postępowania profilaktyczno – korekcyjnego do ram programów nauczania w szkołach.

Zaletą projektu jest połączenie badań statycznych oceniających postawę ciała oraz dynamicznych określających statyczną i dynamiczną kontrolę posturalną.